Door Britt van Asselt, derdejaars student

‘Voor mijn scriptie kan ik lekker series kijken, chill toch?!’ is wat ik ongeveer dacht toen ik mijn scriptie-onderwerp had bedacht:
De representatie van de leiderschapsstructuur van de Vikingen in Vikings en de clancultuur van de Schotten in Outlander, gecombineerd met een kijkje naar de helden van beide series en wat hen precies een held maakt.
Alsnog een leuke scriptie om te schrijven, maar de lol van een serie kijken gaat er gauw af wanneer je in sommige afleveringen elke paar minuten toch maar even moet pauzeren om aantekeningen te maken. Je wil immers wel netjes kunnen refereren naar de series natuurlijk!

Uiteindelijk zijn de uitkomsten van mijn scriptie voor mij deels wel en deels niet verrassend. Beide series hebben hard gewerkt om zo accuraat mogelijk te zijn ten opzichte van de levens van de daadwerkelijke Vikingen en Schotten uit de relevante tijden. Natuurlijk is er nog wel gedramatiseerd en geromantiseerd (het bestaan van een Jamie uit Outlander kan helaas voor alle vrouwelijke fans niet geverifieerd worden).

Wat ik persoonlijk wel verrassend vond, is dat Vikings bijvoorbeeld meerdere professoren Geschiedenis om hulp heeft gevraagd en zelfs een heuse Vikingen-expert heeft! De makers van Outlander hebben aangegeven zoveel mogelijk aspecten van het achttiende-eeuwse leven naar voren te brengen om de fans een zo authentiek mogelijke ervaring te geven. Zo hebben ze ook Schots-Gaelic in de serie gestopt, de taal die in Schotland werd en wordt gesproken. Dit is één van de talen die onder de Keltische tak valt en een ontzettend leuke taal om te leren (ik heb de eer gehad deze een semester in Schotland te mogen leren aangezien deze taal helaas op het moment niet in Utrecht te studeren is).

De Vikingen hadden een leiderschapsstructuur die verrassend democratisch was, iets wat Vikings ook laat zien: zo was er een bijeenkomst, ‘the Thing’, waarop mensen (vooral de mannen, want zover waren ze dan nog nét niet) konden meepraten/stemmen over problemen die de kop opdeden in hun maatschappij. Outlander laat weer mooi zien hoe binnen een clan de leden aan elkaar verbonden waren (meestal via bloedbanden). Zo komt er wat uitleg over hoe verschillende leden aan elkaar verwant zijn: Jamie is bijvoorbeeld de neef van de laird van de Mackenzie clan aan de kant van Jamie zijn moeder. Ook laten ze zien hoe leden met een verschillende achternaam (de Frasers en de Mackenzies) wel tot dezelfde clan kunnen behoren. Jamie is namelijk een Fraser maar behoort dus door zijn moeder ook tot de Mackenzie clan.

De helden van beide series, Ragnar en Claire, zijn allebei erg anders. Ragnar voldoet in grote mate aan de zogenoemde heroïsche biografie (iets waar je, als je Keltisch studeert, in jaar twee bekend mee wordt), terwijl Claire een meer moderne held is. Ze is niet van bijzondere afkomst, heeft geen krachten of visioenen of zoiets spannends, maar is een held vanwege haar wil om anderen te helpen en het feit dat de kijker zich gemakkelijk met haar kan identificeren, met name omdat ook zij verkeerde beslissingen maakt of zich teveel door haar emoties laat leiden. Ragnar heeft wel visioenen, gelooft dat hij van Odin afstamt, is gewelddadig en gepassioneerd. Dit maakt hem een leukere en interessantere held om naar te kijken omdat hij redelijk onvoorspelbaar is. Hij is daardoor dan wel weer minder makkelijk om mee te identificeren. Maar, beide helden hadden niet zo ver kunnen komen als ze zijn gekomen zonder de steun van hun omgeving. Claire heeft de clancultuur van de Schotten nodig gehad om überhaupt verschillende aanvaringen met buitenstaanders te overleven, terwijl Ragnar gebruikt heeft gemaakt van de leiderschapsstructuur van de Vikingen om zo op te klimmen tot earl.

Dus in het kort: van het kijken van series voor zoiets als een scriptie leer je meer over zo’n serie dan je ooit voor mogelijk had gehouden en zie je meer verbanden met de ‘echte’ samenlevingen waar die in de series op zijn gebaseerd dan je had gedacht. Er gaat vaak meer moeite inzitten om een serie geloofwaardig aan te laten voelen dan wij als kijker denken en deze moeite loont ook echt. Er gaat veel onderzoek en kennis aan gepaard om vroegere samenlevingen zoals die van de Vikingen en de Schotten uit de achttiende eeuw weer te geven op een manier die hen goed weergeeft (zonder alles teveel goed te praten natuurlijk!).

Wil je meer lezen uit de bachelorscriptie van Britt? Deze komt binnenkort online op Igitur onder de titel ‘Leiderschap, clan en helden op TV: de Vikingen en Schotten’.